Prawo do warzenia piwa było w XV wieku jednym z najbardziej strzeżonych przywilejów. Oprócz książąt i szlachty posiadali je także sołtysi i karczmarze, w miastach zaś mieszczanie.

Szacuje się, że w historycznej Pszczynie piwo warzone było w co drugiej kamienicy zlokalizowanej na Rynku. Podczas produkcji tego napoju domy zmieniały się w wyszynki, a kolejność piwowarzenia nazywano porządkiem piwnym, którego misternie przestrzegano. W ówczesnych czasach piwo było napojem o bardzo szerokim zastosowaniu, w dużej mierze leczniczym, pomagającym w chorobach układu trawiennego, stosowanym także w kosmetyce do produkcji preparatów piękności, wszelkiego rodzaju kąpieli, okładów itp. Z piwa sporządzano dawniej także życiodajną zupę, dodając do niego jaja, masło, sól, kminek, a także korzenie oraz chleb. W miarę upływu czasu miasta wyposażano powoli w browary miejskie, z których korzystać mogli jednak tylko wybrani mieszczanie...

Pielęgnowanie dziedzictwa

Rozwój cywilizacji i nadmierna mechanizacja niestety wpłynęły na dewaluację tego, jakże ważnego i życiodajnego płynu, który niegdyś sporządzany był z sercem, należytą starannością i dbałością.

Na szczęście w porę zareagowali studenci i naukowcy, którzy w ramach sekcji mikrobiologicznej Interdyscyplinarnego Koła Naukowego Przyrodników "PLANETA" działającej przy Uniwersytecie Śląskim rozpoczęli swe prace projektowe, które śmiało można nazwać poszukiwaniami tradycji. Opiekę naukową nad przedsięwzięciem przejęli pracownicy Katedry Mikrobiologii dr Sławomir Sułowicz i mgr Sławomir Borymski. Celem zespołu było uwarzenie piwa rzemieślniczego z wykorzystaniem drożdży wyizolowanych w na drodze przeprowadzanych prac. Tak rozpoczął się - w 2014 roku - projekt "BioWar", w ramach którego dzięki współpracy ze Śląskim Browarem Rzemieślniczym ReCraft, wsparciu pracowników ówczesnego Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska UŚ oraz Rektoratu tejże uczelni powstało pierwsze piwo uniwersyteckie "BioWar".

Projekt był doskonałym przykładem współpracy uczelni z gospodarką. Idąc dalej, zrodził się pomysł na kolejne ciekawe przedsięwzięcie, kiedy to do powyższego zespołu projektowego dołączył prof. dr hab. Dariusz Rott z ówczesnego Zakładu Historii Literatury Średniowiecznej i Renesansu UŚ. Rozpoczął się wówczas projekt "birofilsko-kulturowy", którego głównym celem było przywrócenie dziedzictwa kulturowego pszczyńskich piwowarów i pamięci o Piotrze Wacheniusie, a tym samym uwarzenie prawdziwie historycznego piwa. Pomysł zrealizowano używając drożdży, które to pochodziły z piwnic siedemnastowiecznych krakowskich kamienic, w których setki lat temu warzono piwo. Do zrealizowania tego zadania włączył się także dr hab. Sławomir Dryja, archeolog z Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie oraz Śląski Oddział Polskiego Stowarzyszenia Piwowarów Domowych reprezentowany przez Pana Jana Krysiaka.

Zapewne wielu zastanawia się teraz jaką rolę w tejże piwowarskiej układance odgrywa Piotr Wachenius?

Otóż... Wachenius to poeta, polemista religijny oraz cesarski poborca ceł i podatku piwnego. W środowisku pszczyńskim pojawił się prawdopodobnie w okolicach 1612 r. i przebywał tu do około 1617 r. Wiele wskazuje na to, iż wywodził się ze środowiska mieszczańskiego. Pełnił funkcję poborcy podatku piwnego oraz cła od obywateli, którzy zajmowali się warzeniem chmielowego trunku w dawnej Pszczynie. Historyczne piwo nazwane Piwem Wacheniusa zostało uwarzone w ramach projektu "BioWar - piwo Wachenius" w rocznicę czterechsetlecia pobytu Piotra Wacheniusa w Pszczynie. Ówczesna działalność Wacheniusa na terenie Pszczyny przypomina nam - dzisiaj żyjącym pszczynianom, iż niezwykle istotnym elementem pszczyńskiego dziedzictwa kulturowego jest właśnie browarnictwo i nie powinniśmy o tym zapominać. Tablicę upamiętniającą tę niezwykłą postać można znaleźć na elewacji budynku dawnej Restauracji Pszczynianka zlokalizowanej na pszczyńskim Rynku.

Z tradycją za pan brat

Chcąc pielęgnować pszczyńskie dziedzictwo, Grupa Kozioł podjęła do tej pory szereg działań, które pozwolą - w niedalekiej przyszłości - na odtworzenie tejże piwowarskiej tradycji w samym sercu Pszczyny. Kamienica, w której powstanie rzemieślniczy Brovar 16 Petrus Wachenius jest zabytkowym budynkiem, w którym to, jak udało nam się ustalić, warzono dawnej piwo, a zatem gościł zapewne Piotr Wachenius. Od niespełna roku szperamy w literaturze, odbywamy szereg spotkań po to, by jak najbardziej realistycznie przedstawić Państwu tę historię i tym samym zbliżyć Was do dawnej historycznej Pszczyny i jej niezwykłych chmielowych smaków.

Współpraca z ośrodkami naukowymi

W celu realizacji projektu, jakim jest budowa Brovaru 16 Petrus Wachenius, Grupa Kozioł podpisała umowę partnerską z Uniwersytetem Śląskim. Uczelnia współpracuje w realizacji przedsięwzięcia, z czego inicjatorzy inwestycji są niezwykle dumni. Prof. dr hab. Dariusz Rott oraz dr Sławomir Sułowicz, którzy to wykazali się szczególnymi osiągnięciami w przypadku realizacji dwóch wspomnianych wcześniej projektów: "BioWar" i "BioWar - piwo Wachenius" bardzo chętnie przystąpili do współpracy z "Grupą Kozioł" i wspólnego odkrywania kolejnych, ciekawych birofilskich - nieodkrytych do tej pory - tajemnic na terenie Pszczyny.

- Mamy ogromną nadzieję, iż wspólnie uda się nam ożywić pszczyńską tradycję warzenia piwa. Planujemy stworzyć trunek przyprawiony szczyptą dziedzictwa, który podczas planowanych spotkań z historią pozwoli Państwu na przeniesienie się do czasów Piotra Wacheniusa - mówią pomysłodawcy.

Na uwagę zasługuje także fakt, że w ramach upowszechniania rezultatów wspomnianego projektu "BioWar - piwo Wachenius" co roku - w okolicach 18 listopada - w Muzeum Prasy Śląskiej w Pszczynie organizowane są spotkania upamiętniające urodziny Piotra Wacheniusa. Data ta zaś jest zbieżna z datą urodzin właściciela "Grupy Kozioł", a zatem być może już za rok będzie możliwość podwójnego świętowania w Brovarze 16 Petrus Wachenius.

- O naszych birofilskich postępach będziemy Państwa na bieżąco informować, a tymczasem zapraszamy na weekendowy spacer po Pszczynie i rodzinne poszukiwania tajemniczej kamienicy, w której powstanie niebawem miejsce związane z dziedzictwem Ziemi Pszczyńskiej. Życzymy owocnych birofilskich poszukiwań - dodają pomysłodawcy stworzenia browaru.

Rys historyczny browaru został napisany na podstawie poniższych źródeł:

• O piwowarach i browarach pszczyńskich, Jan Kruczek, wyd. Towarzystwo Miłośników Ziemi Pszczyńskiej, Pszczyna 1989,
• Pij piwo, jakiegoś nawarzył. Projekt Biowar, Dariusz Rott, Sławomir Sułowicz, Sławomir Borymski, Pszczyna 2018.

Opracowała Anna Dajka - Stacj@ Komunikacja.